Wandelen in de buurt van ruïne Bleijenbeek is een van onze favoriete bezigheden. Gewapend met fototoestel (je weet immers nooit wat je tegenkomt en als het dan ook nog bruikbaar is voor Hèjs Nèjs is dat mooi meegenomen) gaan we op een mooie herfstdag samen met onze trouwe viervoeter op pad om te genieten van de natuur. Het is prachtig zonnig weer en het ruikt heerlijk naar herfst in het bos.
Na een korte rustpauze op een bankje lopen we verder en zien opeens langs het pad iets helder geels. Even kijken wat het is en of we er een foto van kunnen maken.
Heksenboter (Fuligo septica)
Het blijkt “heksenboter” te zijn bovenop een groepje zwavelkopjes (een paddenstoelensoort die in bundels voorkomt op houtstronken). Heksenboter is een slijmzwam die bestaat uit een gele, kleverige massa die zich langzaam voortbeweegt op zoek naar voedsel (micro-organismen). Op de foto zie je op de onderste paddenstoelen duidelijk nog slijmresten.
Slijmzwammen zijn zeer intelligent ontdekten wetenschappers in 2000 toen ze doolhofexperimenten deden met slijmzwammen. In vier uur tijd wist een slijmzwam de weg te vinden in een doolhof door zijn vorm steeds te veranderen om zo de snelste route kunnen nemen. Zonder hersenen wel te verstaan.
De bijnaam van deze slijmzwam is Runbloem waarschijnlijk omdat het rechtstreeks is afgeleid van het gebruik van run (leerlooimiddel uit eikenschors). Afgewerkte run van de leerlooierijen werd veel gebruikt om te broeien. Dan kwam er soms een gele, brijachtige massa omhoog, die tenslotte tegen de planten en wanden omhoog kroop. De tuiniers waren hier niet op gesteld.
Paddenstoel, dier of plant?
Heksenboter is niets van dat alles. Ze leven in het niemandsland tussen dieren, planten en schimmels. Eerst was heksenboter het ene, toen andere, nu heeft het een rijk alleen. Heksenboter is van alles wat: microscopisch kleine geslachtscellen met schijnvoetjes, een groot,– tot soms een halve meter doorsnede, slijmerig gekleurd plasmodium (foto) met veel kernen en zonder celwanden dat als het beslag van een pannenkoek traag over de grond vloeit intussen allerlei rottende zaken etend.
Het vreemde voorkomen van Heksenboter heeft geleid tot prachtige verhalen: In Zweden vertelde men dat heksen en trollen ‘s nachts de koeien molken en na het karnen met de boter hadden geknoeid. In Texas dacht men dat een buitenaards wezen was geland, toen daar een bewegende slijmklodder werd gevonden. Toen de brandweer het trachtte weg te spuiten vertakte het “wezen” zich, waarna het door het water sterk opzwol en groeide. De levende natuur kan niet strikt verdeeld worden in een planten en dierenrijk. Slijmzwammen vormen een apart rijk. Het blijven vreemde wezens.
Spekzwoerdzwam (Merulius tremellosus).
Op nog geen meter afstand van onze gefotografeerde “Heksenboter” ontdekten we de spekzwoerdzwam. De spekzwoerdzwam hoort wel bij de echte paddenstoelen en is niet eetbaar al zou je dat wel denken bij het lezen van zijn naam. De naam heeft hij te danken aan zijn uiterlijk. De dunne, waaiervormige vruchtlichamen lijken op spekzwoerden. Ze voelen rubberachtig, taai aan en kunnen tot vijf centimeter breed afstaande hoeden vormen die dakpansgewijs boven elkaar zitten. De bovenzijde is grijswit tot bleekroze van kleur en vooral aan de rand zijn de hoeden sneeuwwit en grof viltig. De onderzijde van de hoeden, de vruchtbare laag, is okergeel tot vleeskleurig-roze. Bij oudere exemplaren verkleurt de vruchtbare laag naar vleesbruin. Bij droog weer voelt de zwam taai aan. De Spekzwoerdzwam is van september tot december te vinden op stammen en stronken van loofbomen, vooral op beuken, berken en populieren. Onze spekzwoerdzwam leeft op een dode berk. Het is een soort die algemeen voorkomt in onze streken en ver daarbuiten. Hij veroorzaakt witrot wat betekent dat de boom waar deze zwam op groeit langzaam zal vergaan tot poederachtige humus dat weer opgenomen wordt door het bos. De zwam kan niet gegeten worden maar eet als het ware zelf een hele berkenstam op.
Geniet van de natuur!
Martha en Paul