Vanaf mei tot oktober zie je deze mooie plant in bossen, omgespitte, braakliggende terreinen maar ook in tuinen. Vingerhoedskruid houdt van halfschaduw en een beetje vochtige, humusrijke grond. Deze plant heeft met zijn feeërieke uiterlijk mensen vroeger al geïnspireerd tot het verzinnen van lieflijke bijnamen zoals ‘Elizabeth kruid’, ‘Judasbeurzen’, poppenschoen, ‘pijpenkop‘ en ‘slangenbloemen’. In sprookjes waarin elfjes voorkomen zie je vaak dat de elfjes een bloem van het vingerhoedskruid als hoedje dragen.
Plantkundig gezien
Digitalis is een plant uit de helmkruidfamilie en is tweejarig. Hij wordt ongeveer 50 tot 200 cm groot, heeft groene bladeren die eivormig tot lancetvormig zijn met een zacht aanvoelende, behaarde onderkant die wit/grijs van kleur is. Ze voelen aan de bovenkant vrij ruw aan. Ook de stengel en stelen van de bloemen hebben korte haartjes. De bloemen zijn van oorsprong paars, met vlekjes waar een wit randje omheen zit. Er zijn er ook met andere kleuren bloemen, zoals de variëteiten in wit, roze en geel. De variëteit purpurea heeft de paarse bloemen. De bloemen zijn trechtervormig en staan in grote trossen langs de bloemstengel. Een bloempje is 4 tot 5 cm lang en past om een vinger als een vingerhoed (zoals gebruikt wordt bij naaiwerk); daaraan heeft de plant zijn naam te danken (‘digitus’=vinger).
De bloei gebeurt van onder naar boven verlopend langs de stengel. Hommels en bijen komen graag naar deze bloemen op zoek naar nectar en verdwijnen er dan helemaal in. Soms maken hommels aan de zijkant een gaatje in de bloem om zo gemakkelijker bij de nectar te kunnen. Aan een enkele plant kunnen meer dan negentig bloemen komen, waar weer duizenden zaadjes uit voortkomen. Nadat de bloem bestoven is ontstaat een zaaddoos, met daarin de kleine bruine zaadjes. Als deze zaaddoos rijp is geworden gaat die vanzelf open en komen de zaadjes vrij; waaruit weer vele nieuwe planten kunnen ontstaan. De plant sterft hierna af. Binnen die twee jaar, in de winter, behoudt de plant zijn groene blad en is winterhard tot -25 graden.
Heksenkruid
Vingerhoedskruid wordt als één van de heksenkruiden beschouwd. Dit zijn planten die volgens verhalen werden gebruikt omdat ze stoffen bevatten die een zeer sterke werking kunnen hebben zoals hallucinogeen, verdovend, geneeskrachtig of rustgevend. Heksen en kruidengenezers die met kruiden werkten wisten de eigenschappen van deze planten of delen daarvan vroeger al te benutten. Heksenkruiden zijn niet zelden heel giftige planten en Vingerhoedskruid is daarop geen uitzondering: de werkzame stof bij deze plant isdigoxine.
Geneeskunde
Vingerhoedskruid wordt in de moderne geneeskunde ingezet bij de behandeling van sommige hartritmestoornissen; hiervoor wordt de werkzame stoffen (digoxine) uit de bladeren van de tweedejaars planten gewonnen. Het is in de handel onder de merknamen Lanoxin en Purgoxin. De toepassing vindt zijn oorsprong in de volksgeneeskunde, waar de plant inmiddels niet meer wordt gebruikt; het was te moeilijk om de juiste dosering te bepalen, waardoor het gevaar van overdosering te groot was.
Let op: Vingerhoedskruid is giftig voor mens en dier en dat geldt voor alle delen van de plant, maar vooral voor de zaden en de bladeren! Het gif is niet dodelijk maar kan hartritmestoornissen veroorzaken of maag en darmproblemen zoals braken.
Plant deze mooie bloem op een plekje waar kind en dier niet zo snel komen. Er wordt gezegd als je deze plant in je tuin hebt staan dat hij de omgeving beschermt. Dat is toch zeker een reden om hem een mooi plekje in je tuin te geven.
Geniet ervan. Martha en Paul.